Kayseri’nin gözbebeği konumunda ki Tomarza ilçesi geçmişten günümüze kadar bünyesinde barındırdığı tarihi güzellikleri ile hem yerli, hem de yabancı turistlerin gözde yerleri arasında bulunuyor.
Bu tarihi alanları tanıtmak adına Belediye bazı bilgilendirmede bulundu. Yapılan bilgilendirme şu şekilde; “İlçede halkın eğitime karşı ilgi ve istek durumu olumludur. İlçenin eğitim ve kültür tarihi hakkında fazla bilgiye sahip olunmamakla birlikte Türk Edebiyatının büyük ozanlarından Dadaloğlu ve Osmanlı nüktedanı İncili Çavuş’un ünü ilçe sınırları dışında da iyi bilinmektedir.
Dadaloğlu 1987 yılından itibaren her yıl Dadaloğlu kasabasında yapılan şenlik ve törenlerle anılmaktadır. İncili Çavuş adına ise 1993 yılından itibaren zaman zaman İncili mahallesinde şenlikler düzenlenmektedir.
İlçe Merkezinde, 19 yy. Osmanlı Mimarisi özelliklerini taşıyan Çarşı Camii bulunmaktadır. Geçmiş dönemde Tomarza’da yaşayan Ermenilerin daha çok el sanatları ile özellikle marangozluk, duvarcılık, ayakkabıcılık ve demircilikle uğraştığı; bağcılık ve şarapçılık konusunda da oldukça ileri düzeyde bulundukları bilinmektedir.
İlçemizde müze, tiyatro, sinema, basın-yayın organı yoktur.
Özel Kutlama olarak Dadaloğlu Ulusal ve Uluslararası Kültür ve Sanat Şenlikleri kutlanmakta olup bu yıl 2012 Temmuz ayında 23.Ulusal 13. Uluslar arası şenlik düzenlenmiştir.
İlçemiz kütüphanesi 1976 yılında faaliyet vermeye başlamış ve o dönemlerde yer sıkıntısı çekmiş, girişimler sonucunda 1993 yılında yatırım projesi tamamlanarak 1994 yılında hizmete açılan Kültür Sitesinde hizmet vermeye başlamıştır.
İncili Mahallesi Türbe Tepesi: İncili Mahallesinin yaklaşık 300 metre güneybatısındaki tepe üzerinde bulunmaktadır. Hangi tarihte inşa edildiğine dair bir bilgi olmamakla birlikte, 1500 yıllarında yapıldığı tahmin edilmektedir. Halk arasında İncili Çavuş Türbesi olarak bilinirse de tarihi akış açısından incelendiğinde, bu türbenin Pazarören’de medfun bulunan Melik Gazi’nin arkadaşlarından birine ait olabileceği muhtemeldir. Türbe, moloz taşlarla daire şeklinde yapılmış, kubbemsi bir görünüme sahiptir.
Gülbaba Türbesi : İlçemiz Gülveren Mahallesi mezarlığı yanındadır. Mahalle sakinlerinden bazılarının defalarca görmüş oldukları rüyalar üzerine medfun olduğu yer, yakın zamanda tespit edilmiştir. Zaman zaman akşamları ışık görülen bu yer açıldığında Gülbaba’nın cesedi bulunmuştur. Hakkında çok çeşitli menkıbeler anlatılan Gülbaba’nın Kıbrıs Harbinde de görüldüğü, bu harpte savaşanlara su dağıttığı, sorulduğunda Tomarza’nın Gülveren mahallesinden olduğunu söylediği, savaştan yıllarca sonra O’nu bulmak için Konya’dan gelen bir Binbaşının ifadelerine dayanılarak anlatılmaktadır. Yine O’nun da Melik Gazi’nin arkadaşlarından olduğu söz edilmektedir. Medfun bulunduğu yer tespit edildikten sonra mahalle halkından Abdulvahap Güldede’nin gayreti ile mimari özellik taşıyan bir türbe yaptırılmıştır.
Tomarza Kilisesi : 19 yy. sonlarına doğru yapıldığı belirtilmektedir. Cumhuriyet mahallesi çarşı içinde bulunmaktadır. Kilisenin ön cephesi yıkılmıştır.
Bina, karşılıklı dörder yuvarlak taş sütunlar üzerindeki yuvarlak kemerlerle üç nefe ayrılmıştır. Orta nef, yan neflerden daha geniş olup, moloz taşlarla kaplıdır.
Mağaralar :Tomarza merkezinde, Saraycık ve Sümengen Dağlarında, İncili, Ekinli, Kuşcağız, Kömür ve Emiruşağı yörelerinde çok sayıda irili ufaklı mağaralar vardır. Bu mağaraların belirli özelliği, her birinin diğerine kadar uzanması, belli aralıklarla havalandırma deliklerinin bulunmasıdır.
Kale Kalıntıları : En belirgin kale kalıntısı, İlçemiz Kale mahallesi güneyindeki tepe üzerinde bulunmaktadır. Pusatlı mahallesi güneybatısında kale adında bir yöre bulunmakta olup, burada yüksek kayalar oyularak odacıklar yapılmıştır.
Saray Harabeleri : Tomarza merkez sınırları içinde doğu istikametinde Saraycık mevkiinde yer alan ancak, bu gün sadece taş direkleri ayakta kalabilen saray harabeleri bulunmaktadır.
Kaya Mezarları : Kömür Mahallesi batısında bulunan ve görenlerin hayranlıkla izlediği ancak, haklarında pek fazla bilgi sahibi olmadığımız kaya mezarları mevcuttur.
Yer Altı Şehri : İlçemiz Emiruşağı Kasabasında kazı çalışmaları halen devam etmekte olan bir yer altı şehri mevcuttur.
Tarihi Yollar :Dünyaca ünlü ipek yolunun Mengücek Hanından sonra Aleyinli-Kapukaya mahalleleri yakınlarından geçerek, Özlüceden sonra Kuruçay Vadisinden Sarız’a daha sonra Kahramanmaraş’a ulaştığı tarihi kalıntılardan anlaşılmaktadır. Bu güzergah üzerinden belli aralıklarla han kalıntılarına rastlanılmaktadır.
Ekonomik Yapı
Tomarza halkı genelde çiftçilik ve hayvancılıkla uğraşmaktadır.”
